Negatywny bohater mediów i codziennych rozmów większości Polaków – stres. Czy na pewno jest aż tak negatywny i co on właściwie znaczy. Temat fascynujący (jak dla kogo J). Samych możliwych definicji stresu jest przynajmniej kilkanaście. Nie wdając się w nadmierną dyskusję akademicką, na swoje potrzeby używam dwóch jej rozumień.
Pierwsze – za Lazarus i Folkman – mówi, że stres jest „określoną reakcją między osobą a otoczeniem , która jest oceniana przez osobę jako obciążająca jej zasoby oraz zagrażająca dobrostanowi” (I. Heszen, Psychologia stresu. Korzystne i niekorzystne skutki stresu życiowego).
Drugie podejście, moje ulubione, reprezentuje Hobfoll, który określa stres po prostu jako reakcję jednostki wobec otoczenia związaną z utratą właściwych zasobów. Czym są te zasoby? Mówiąc poważnie zasobem może być wszystko: cechy osobowości, warunki życiowe, zasoby energii, a także przedmioty materialne. Do Hobfollla jeszcze wrócę.
Wiele mówi się o tym, jak negatywny wpływ na nasze życie somatyczne (fizyczne) i psychiczne ma stres. Niejeden lekarz, od internisty po chirurga, widzi w nim źródło chorób swoich pacjentów. Długotrwały intensywny stres stanowi bez wątpienia „złą” bazę dla wszelkich schorzeń, przyspiesza i zwiększa wiele dysfunkcji naszego zachowania.
Na podstawie dostępnej literatury z zakresu psychologii zdrowia prześledziłem, jakie schorzenia somatyczne – potwierdzone badaniami naukowymi – powiązane są ze stresem. Oto one:
Choroby układu sercowo-naczyniowego: najczęściej występująca jest choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa), czyli schorzenie tętnic doprowadzających krew do mięśnia sercowego. W konsekwencji tego następuje dusznica, zawał serca lub nagła śmierć wieńcowa. Udowodniono, że długotrwały stres nie tylko powoduje wzrost poziomu adrenaliny i noradrenaliny, ale także wzrost ciśnienia tętniczego, związków Jono-proteinowych i wolnych kwasów tłuszczowych. W dłuższym okresie doprowadzają one do zmian miażdżycowych i zwyrodnieniowych w naczyniach i mięśniu sercowym.
Choroby nowotworowe: związek stresu z występowaniem chorób nowotworowych nie jest oczywisty. Mechanizm opiera się przede wszystkim na założeniu, iż wydarzenia stresowe hamują układ odpornościowy (immunosupresja), a organizm traci zdolność niszczenia komórek rakowych.
Choroby dermatologiczne: najczęściej występują wypryski, trądzik, egzemy, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, bielactwo, nadmierna potliwość, opryszczka. Udowodniono, że osoby przeżywające silny stres narażone są na choroby skóry bardziej niż przeciętnie.
Wrzody trawienne: przede wszystkim chodzi o wrzody dwunastnicy zlokalizowane w górnej części jelita cienkiego. Najczęściej występują u osób spodziewających się negatywnych zdarzeń, ale nie mających żadnych możliwości ich kontroli.
Astma oskrzelowa: są dwa rodzaje astmy – alergiczna i idiosynkratyczna. Czynniki psychologiczne leżą u podłoża tej drugiej. Autonomiczny układ nerwowy chorych na astmę ma tendencję nadmiernego reagowania na stres. Stwierdza się w niej także wpływ relacji rodzinnych na rozwój choroby.
Kontuzje i urazy: w tym przypadku stwierdzono, że sportowcy doświadczający mniej zmian w swoim życiu ulegają kontuzjom rzadziej niż inni. Badanie prowadzono z wykorzystaniem kwestionariusza zmian życiowych Holmes’a i Rahe’a, czyli listy wydarzeń uszeregowanych według danej hierarchii i wagi. Wyższe wyniki korelowały z większą liczbą kontuzji, co przypisuje się pobudzeniu fizjologicznemu, prowadzącemu do nadmiernego napięcia mięśniowego.
Schorzenia układu kostnego: nadmierne i nieprawidłowe napięcie mięśniowe wskutek długotrwałego stresu, prowadzić może do wad postawy. Przy wydłużającym się doświadczeniu silnego stresu człowiek traci kontrolę mięśniową, a w szczególności zdolność jego napinania i rozluźniania, co prowadzi do skurczy i ograniczeń w ruchomości stawów.
Warto też zwrócić uwagę na jeden temat, jakim jest błędne koło odczuwania bólu. Osoby o większej wrażliwości na ból charakteryzują się również silniejszą pracą układu limbicznego, odpowiadającego za emocje. W sytuacji stresu dochodzi do tego, że napięcie psychiczne zwiększa wrażliwość na ból. Jednocześnie silne odczuwanie bólu wzmaga napięcie psychiczne.
Przy pisaniu korzystałem z następujących źródeł:
Ogińska-Bulik N. i Juczyński (2008), Osobowość – stres a zdrowie, Warszawa: Difin
Bishop G. (2000), Psychologia zdrowia, Wrocław: Wydawnictwo Astrum
Rakowski A. (2011), Kręgosłup w stresie, Gdańsk: GWP
Suchocka L. (2008), Psychologia bólu, Warszawa: Difin
[zdjęcie pochodzi z serwisu www.pixabay.com]